Odpowiedzialność karna wspólników spółek kapitałowych

Odpowiedzialność karna wspólników spółek kapitałowych w kontekście kwalifikacji karnej za zaniechania, niedopełnienie obowiązków lub pozyskanie korzyści w postaci dywidendy jaka pochodzi z zysku osiągniętego w wyniku przestępstwa.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że podstawy odpowiedzialności wspólników spółek kapitałowych będą kształtować się odmiennie w zależności czy osoby te sprawują również funkcje w zarządzie danej spółki. Zgodnie bowiem z art. 201 §1 k.s.h. oraz 368 §1 k.s.h.

Art. 201. [Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością]
§ 1. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.
§ 2. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.
§ 3. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona.
§ 4. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
§ 5. Uchwała wspólników lub umowa spółki może określać wymagania jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu.

Art. 368. [Zarząd spółki akcyjnej]
§ 1. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.
§ 2. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.
§ 3. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona.
§ 4. Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.
§ 5. Uchwała walnego zgromadzenia lub statut spółki może określać wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu.

To zarząd odpowiedzialny jest za prowadzenie spraw spółki (kapitałowej) i reprezentuje ją w relacjach z innymi podmiotami. A zatem to zarząd podejmuje decyzje co do funkcjonowania spółki kapitałowej. Jednakże wspólnicy nie pozostają bez wpływu na jej działalność, o czym świadczą kompetencje wspólników, którzy tworzą organ zwany zgromadzeniem wspólników (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz walnym zgromadzeniem (w spółce akcyjnej). Dla przykładu wskazać można sytuacje w których to właśnie zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały umożliwiające podjęcie stosownych działań przez spółkę:

Art. 228. [Konieczność podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników]
Uchwały wspólników, poza innymi sprawami wymienionymi w niniejszym dziale lub umowie spółki, wymaga:

1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków;
2. postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru;
3. zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;
4. nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej;
5. zwrot dopłat;
6. zawarcie umowy, o której mowa w art. 7.

Art. 229. [Umowy wymagające uchwały wspólników]
Umowa o nabycie dla spółki nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50 000 złotych, zawarta przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki, wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spółki.

Art. 230. [Czynności o wartości dwukrotnie przekraczającej wysokość kapitału zakładowego]
Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się.

Art. 394. [Umowy o nabycie mienia]
§ 1. Umowy o nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia, za cenę przewyższającą jedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego, od założyciela lub akcjonariusza albo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza spółki, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki, wymagają uchwały walnego zgromadzenia, powziętej większością dwóch trzecich głosów.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do nabycia mienia od spółki dominującej albo spółki lub spółdzielni zależnej.
§ 3. Walnemu zgromadzeniu należy przedłożyć sprawozdanie zarządu spełniające warunki określone w art. 311. Sprawozdanie powinno być poddane badaniu i ogłoszone przed walnym zgromadzeniem w sposób określony w art. 312 § 7. Przepisy art. 3121 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Przepisów § 1-3 nie stosuje się do nabycia mienia na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych, postępowaniu likwidacyjnym, upadłościowym i egzekucyjnym oraz do nabycia papierów wartościowych i towarów na rynku regulowanym.

A zatem to zgoda zgromadzenia wspólników wyrażona w formie uchwały umożliwia spółce np. rozporządzanie prawem lub zaciągnięcie zobowiązań, które mogą w sposób istotny wpłynąć na sytuację finansową spółki. Czynności dla których wymagana jest uchwała zgromadzenia wspólników (lub walnego zgromadzenia) uznawane są za najważniejsze sprawy dla spółki. Podejmowanie decyzji (w formie uchwał) w tego rodzaju sprawach stanowi przejaw sprawowania nadzoru właścicielskiego. Wspomnieć należy, że umowa spółki może określać jakie sprawy wymagają uzyskania takiej zgody, dlatego też każdorazowo należy zweryfikować treść umowy.

Poza wspomnianymi uprawnieniami przyznanymi organowi jakim jest zgromadzenie wspólników (lub walne zgromadzenie) należy niewątpliwie wskazać na prawo do informacji przysługujące każdemu wspólnikowi (art. 212 k.s.h.) i akcjonariuszowi (428 k.s.h.).[1] Niewątpliwie dostęp do informacji stanowi realizację prawa i obowiązku do prowadzenia spraw spółki. W tym miejscu należy wyjaśnić, iż prawo do informacji nie jest tożsame z prawem do kontroli, bowiem o ile z art. 212 k.s.h. wynika wprost prawo do kontroli dla każdego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tak w przypadku spółki akcyjnej kontrola ta przysługuje radzie nadzorczej (art. 382 §1 k.s.h.).

Mając na uwadze przytoczone powyżej kompetencje wspólników (lub akcjonariuszy) rozważyć należy możliwość ich odpowiedzialności karnej w kontekście działalności w spółce.

Skoro wspólnicy (akcjonariusze) podejmują decyzje związane z ogólnie rzecz ujmując sytuacją finansową spółki – może dojść do realizacji znamion typu czynu zabronionego opisanego w art. 296 k.k.

Art. 296. [Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym]
§ 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 4a. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.
§ 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.

Jeżeli bowiem do dokonania pewnej czynności prawnej wymagana jest zgoda wspólników (uchwała zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia) możliwe jest, że wyrażenie zgody przez osoby, które realizują powyżej opisane znamiona czynu zabronionego wiązać się będzie z ich odpowiedzialnością karną. Uściślając – wspólnik (akcjonariusz) może zostać uznany za osobę, która zajmuje się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą. Zauważyć jednak należy, iż zgromadzenie wspólników i walne zgromadzenie podejmuje uchwały większością głosów, a zatem może się okazać, że nie każdy wspólnik zrealizuje znamiona tego czynu (w sytuacji, gdy znalazł się w przegłosowanej mniejszości).

W odniesieniu do znamion tego typu czynu zabronionego, wskazuje się iż: „Różnica między znamionami „nadużycie uprawnień” a „przekroczenie uprawnień” polega na tym, że w przypadku przekroczenia konieczne jest ustalenie, że zachowanie sprawcy nie mieściło się w granicach przyznanych mu kompetencji. Wymaga zatem wykazania, że zachowanie się sprawcy nie mieściło się w zakresie uprawnień, że nie był on w ogóle umocowany do podejmowania takich czynności. Nadużycie uprawnień może natomiast polegać także na zachowaniu mieszczącym się formalnie w ramach posiadanych uprawnień, lecz posługiwaniu się tymi uprawnieniami niezgodnie z celem tych kompetencji, sprzecznie z racjonalnie rozumianymi zadaniami powierzonymi sprawcy. Chodzi tu więc o wadliwy wybór środków i sposobu zajmowania się sprawami mocodawcy (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 13.02.2013 r., II AKa 356/12, LEX nr 1299045). Istotne jest przy tym, aby zarzucane sprawcy niedopełnienie obowiązków rozpatrywać przy uwzględnieniu posiadanej przez niego wiedzy i doświadczenia oraz obiektywnie istniejących okoliczności faktycznych, nie zaś wiadomości specjalnych, jakie ma biegły z określonej dziedziny wiedzy (wyrok SA we Wrocławiu z 29.02.2012 r., II AKa 28/12, KZS 2012/6, poz. 42).”[2] A zatem wspólnik, który podejmuje decyzje związane z funkcjonowaniem spółki korzystając ze swoich uprawnień – może zrealizować znamiona tego czynu, gdy jego zachowanie jest sprzeczne z celem tych kompetencji (np. zamiast chronić interes spółki rozporządza jej mieniem mimo braku wystarczającego majątku do regulowania zobowiązań lub zaciąga zobowiązanie, którego spółka nie jest w stanie spełnić).

Zwrócić należy również uwagę, że o ile §1 omawianego przepisu wskazuje na skutek w postaci znacznej szkody majątkowej, to §1a tworzy typ uprzywilejowany, którego skutkiem jest spowodowanie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia takiej szkody. Zgodnie z prezentowanym stanowiskiem: „Pojęcie znacznej szkody majątkowej należy zgodnie z art. 115 § 5 i 7 wykładać tak samo jak na gruncie § 1. Chodzi zatem o szkodę przekraczającą 200 000 zł. Jednak wywołanie takiej szkody nie jest znamieniem czynu opisanego w § 1a. Wystarczy wywołanie sytuacji, w której powstało bezpośrednie niebezpieczeństwo zaistnienia takiej szkody. Wydaje się, że chodzi o wywołanie przez sprawcę takiej sytuacji, w której niebezpieczeństwo może bez dalszych zachowań z jego strony wywołać zaistnienie znacznej szkody. W wypadku, w którym szkoda rzeczywiście zaistnieje, należy uznać, że czyn wyczerpie ustawowe znamiona czynu zabronionego w § 1. Paragraf 2 tworzy typ kwalifikowany w stosunku do czynów zabronionych w § 1 i 1a ze względu na cel, jakim jestosiągnięcie korzyści majątkowej (por. uwagi do art. 115 § 4). Typ kwalifikowany w stosunku do czynów z § 1 i 2 jest określony w § 3. Znamieniem kwalifikującym jest spowodowanie szkody majątkowej w wielkich rozmiarach (por. uwagi do art. 115 § 6 i 7, a także Kowalska, Szkoda, s. 65).”[3]

Poczynić należy również wzmiankę o stronie podmiotowej tego czynu. Czyny opisane w art. 296 §1,1a,3 mają charakter umyślny i mogą być popełnione z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. „Zamiarem musi być objęte nie tylko nadużycie uprawnień lub niedopełnienie ciążących na sprawcy obowiązków, ale także spowodowanie skutku w postaci znacznej (lub wielkiej) szkody majątkowej bądź spowodowania bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia takiej szkody. Nie można tu jednak stosować swoistej miary automatyzmu, w myśl której skoro ewidentne jest niedopełnienie obowiązków „dobrego gospodarza” lub nadużycie uprawnień, to należy przyjąć umyślność także co do zaistniałego – w wyniku takich działań lub zaniechań – skutku (wyrok SN z 27.06.2001 r., V KKN 49/99; wyrok SN z 17.01.2002 r., II KKN 384/99, LEX nr 53018).”[4] Typ czynu zabronionego opisany w art. 296 §2 k.k. może być popełniony wyłącznie w zamiarze bezpośrednim kierunkowym z uwagi na użycie sformułowania „działa w celu”. Z kolei w §4 omawianego przepisu opisana jest odpowiedzialność podmiotu, który działał nieumyślnie.

W związku z powyższym, działanie (nadużycie uprawnień, przekroczenie uprawnień) zaniechanie (niedopełnienie obowiązków) przez wspólnika lub akcjonariusza może być oceniane z punktu widzenia przesłanek odpowiedzialności wynikającej z art. 296 k.k.

Do rozważenia pozostaje kwestia odpowiedzialności wspólnika, który korzysta z uprawień wynikających z art. 191 i następnych k.s.h.[5], jednak ma przy tym ma świadomość, iż zysk ten osiągnięty został w wyniku przestępstwa. Powyższy stan faktyczny rozpatrywać należy w kontekście realizacji typu czynu zabronionego opisanego w art. 299 k.k.

Art. 299. [Pranie pieniędzy]
§ 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, posiada, używa, przekazuje lub wywozi za granicę, ukrywa, dokonuje ich transferu lub konwersji, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§2. Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.
§ 3. (uchylony).
§ 4. (uchylony).
§ 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 6. Karze określonej w § 5 podlega sprawca, jeżeli dopuszczając się czynu określonego w § 1 lub 2, osiąga znaczną korzyść majątkową.
§ 6a. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 7. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2, sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
§ 8. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1 lub 2, kto dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu innego przestępstwa; jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że środkami płatniczymi są waluta polska oraz papiery wartościowe i inne dokumenty, pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej.[6]

Definicje części przesłanek znaleźć można w Ustawie o rachunkowości i tak poprzez:

• instrumenty finansowe – rozumie się przez to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy,[7]
• zobowiązania finansowe – rozumie się przez to zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach.

Doktryna wypracowała stanowisko zgodnie z którym: „Natomiast w sytuacji, kiedy zwiększa się wartość przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, np. odsetki od pożyczki udzielonej brudnymi pieniędzmi, to należy przyjąć, że te odsetki stanowią przedmioty pochodzące pośrednio z przestępstwa, powstałe „przy okazji” popełnienia przestępstwa i winy ulec przepadkowi. Tak również m. Prengel, który wskazuje, że odsetki, dywidendy, czynsz najmu „brudnego mienia”, zyski wynikłe z działalności podmiotu gospodarczego, którego kapitał stanowi przestępcze mienie są to wszystko przykłady mienia pochodzącego pośrednio z prania pieniędzy, określanego przez niego jako mienie pochodzące pośrednio sensu stricto z czynu zabronionego.”[8]

Podążając za tym stanowiskiem, uznać można, iż dywidenda zaliczać się będzie do katalogu przedmiotu czynności wykonawczych, bowiem hipotetycznie może stanowić zysk z działalności spółki, który uzyskany został w wyniku przestępstwa.

Przechodząc do dalszych przesłanek zawartych w art. 299 k.k. podnieść należy, że czynność wykonawcza polega na: przyjęciu, przekazaniu, posiadaniu, używaniu, ukrywaniu, dokonywaniu transferu lub konwersji, wywiezieniu za granicę, pomocy do przeniesienia własności lub posiadania albo podjęciu innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia rzeczy lub praw, miejsca ich umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku. Omawiany czyn można popełnić tylko przez działanie (Zawłocki [w:] Wąsek, Zawłocki II, s. 1419).

Jeżeli potencjalny wspólnik przyjąłby dywidendę (wypłatę), która stanowi zysk spółki z popełnionego przestępstwa, to dochodziłoby do realizacji tego znamienia typu czynu zabronionego. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny: „Przyjęcie oznacza nabycie władztwa bądź przez fizyczne otrzymanie, bądź przez pozwolenie na umieszczenie np. w miejscu, którego dysponentem jest sprawca (Górniok [w:] Górniok i in., t. 2, s. 452). Przyjęcie następuje na mocy porozumienia między przekazującym a przyjmującym, przy czym porozumienie to może być konkludentne (Wróbel [w:] Zoll III, s. 682).”[9]

Należy zwrócić uwagę również na interpretację dotyczącą stwierdzenia przestępnego pochodzenia, która zgodnie z dominującym stanowiskiem, sprowadza się do ustalenia, że korzyści pochodzą bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia przestępstwa. [10] Ważne przy tym jest, że czyn ten (przestępstwo) nie musi zostać stwierdzone na podstawie uprzedniego prawomocnego wyroku skazującego. Wystarczające jest jakiekolwiek uprawdopodobnienie jego zaistnienia np. w postaci czynności procesowych (postanowienie o przedstawieniu zarzutów, akt oskarżenia, wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne) lub przez przedstawienie stosownych dowodów przed sądem (obszernie na ten temat zob. M. Mazur, Penalizacja prania pieniędzy, Warszawa 2014, s. 92 i n.).[11] Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2015 r. (sygn. akt: III KK 247/14) „Czynem zabronionym, o którym mowa w art. 299 § 1 k.k. (przestępstwem pierwotnym), może być czyn określony w kodeksie karnym skarbowym. Bezpodstawnym zabiegiem jest ograniczenie stosowania art. 299 § 1 k.k. tylko do tych czynów bazowych, które są stypizowane w kodeksie karnym.”

O ile czyn opisany w §1 ma charakter powszechny tzn. każdy może go popełnić, tak §2 określa, że może zostać popełniony tylko przez pracownika banku, instytucji finansowej lub kredytowej albo innego podmiotu, na którym z mocy prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób ich dokonujących, a także przez osobę działającą w imieniu lub na rzecz takiego podmiotu. Jest to więc przestępstwo indywidualne właściwe (por. rozdział 7 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu).

Wspomnieć przy tym należy, że jest to przestępstwo formalne, a zatem jego realizacja nie jest uzależniona od powstania skutku. W odniesieniu zaś do strony podmiotowej przyjąć należy, że dla wszystkich czynów opisanych w art. 299 k.k. wymagana jest umyślność. Jak wskazuje doktryna: „Możliwy jest przy tym zarówno zamiar bezpośredni, jak i ewentualny (R. Góral, Kodeks…, s. 486). Możliwe jest również wystąpienie zamiaru niby-ewentualnego, np. gdy sprawca chce dokonać przestępstwa określonego w art. 299 § 1, lecz nie ma pewności, czy przyjmowane przez niego środki płatnicze pochodzą z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Wymaganie umyślności w przypadku wszystkich typów prania pieniędzy oznacza, że sprawca musi obejmować swoją świadomością wszystkie znamiona danego typu przestępstwa, jednocześnie godząc się co najmniej z możliwością jego popełnienia.”[12]

Mając na uwadze powyższe podsumować należy, że wspólnik może dopuścić się realizacji czynu zabronionego opisanego w art. 299 k.k. jeżeli mając wiedzę (świadomość) o przestępnym pochodzeniu zysku spółki, przyjmuje wypłatę dywidendy.

Na marginesie zasygnalizowania wymaga przypadek w którym wspólnik sprawuje również funkcję członka zarządu. Wtedy uwzględnić można odpowiedzialność osoby pełniącej funkcję kierowniczą. W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 296a k.k. odnoszący się do tej kategorii podmiotów.

Podsumowując:

Odpowiedzialność wspólnika spółki kapitałowej rozważać można w kontekście art. 296 k.k., 299 k.k. oraz w przypadku, gdy wspólnik sprawuje również funkcję członka zarządu – w oparciu o art. 296a k.k.

[1] Ogólne przepisy stanowiące o prawach do informacji wynikają również z art. 6 §4 k.s.h. oraz art. 68 Ustawy o rachunkowości.
[2] Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, art. 296
[3] Mozgawa Marek (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, art. 296
[4] Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, art. 296
[5] Art. 191. [Udział w zysku]
§ 1. Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, z uwzględnieniem przepisu art. 195
§ 2. Umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku, z uwzględnieniem przepisów art. 192-197.
§ 3. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów.
§ 4. W przypadku gdy koszty prac rozwojowych zakwalifikowanych jako aktywa spółki nie zostały całkowicie odpisane, nie można dokonać podziału zysku odpowiadającego równowartości kwoty nieodpisanych kosztów prac rozwojowych, chyba że kwota kapitałów rezerwowych i zapasowych dostępnych do podziału i zysków z lat ubiegłych jest co najmniej równa kwocie kosztów nieodpisanych.

Art. 192. [Kwota dywidendy]
Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Art. 193. [Uprawnieni do dywidendy]
§ 1. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
§ 2. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy).
§ 3. Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały, o której mowa w art. 191 § 1. Jeżeli uchwała wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku.
§ 4. Dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana niezwłocznie po dniu dywidendy.
[6] Art. 2 ust. 1 pkt 6 Ustawy prawo dewizowe
[7] Do instrumentów finansowych nie zalicza się w szczególności:

1. rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
2. umów o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie obowiązków z tytułu udzielonej gwarancji, w formie zapłacenia kwot odpowiadających stratom poniesionym przez beneficjenta na skutek niespłacenia wierzytelności przez dłużnika w wymaganym terminie,
3. umów o przeniesienie praw z papierów wartościowych w okresie pomiędzy terminem zawarcia i rozliczenia transakcji, gdy wykonanie tych umów wymaga wydania papierów wartościowych w określonym terminie, również wtedy, gdy przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu na rachunku papierów wartościowych, prowadzonym przez podmiot upoważniony na podstawie odrębnych przepisów,
4. aktywów i zobowiązań z tytułu programów, z których wynikają udziały pracowników oraz innych osób związanych z jednostką w jej kapitałach lub w kapitałach innej jednostki z grupy kapitałowej, do której należy jednostka,
5. umów połączenia spółek, z których wynikają obowiązki określone w art. 44b ust. 9;

[8] Mazur Marcin, Przepadek w myśl art. 299 §7 k.k., Czasopismo prawa karnego i nauk penalnych, Rok XIX:2013, z. 2
[9] Mozgawa Marek (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, art. 299 k.k.
[10] j.w.
[11] Tak: Filar Marian (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. V, art. 299 k.k.
[12] Bojarski Tadeusz (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. VII, art. 299 k.s.h.