Sądy administracyjne w ostatnim czasie często wypowiadały się w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
WSA w Kielcach w wyroku z 28 października 2022 r. po rozpoznaniu sprawy ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej uznał skargę za zasadną.
Skarżąca wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku z opieką nad matką (wdowa, orzeczenie o znacznym stopniem niepełnosprawności).
W ocenie Kolegium, na podstawie dokonanych podczas wywiadów środowiskowych ustaleń wynikało, że rozmiar obowiązków odwołującej związanych z opieką nad matką nie uniemożliwiał jej podjęcia zatrudnienia, przynajmniej w częściowym wymiarze czasu pracy. Takie czynności jak sprzątanie mieszkania, robienie zakupów, wykupywanie leków, pomoc w zabiegach pielęgnacyjno-higienicznych, czy umawianie wizyt lekarskich nie mogą być uznane w opinii SKO za czynności wymagające stałej (pełnej) dyspozycyjności odwołującej. Zdaniem SKO czynności te mogły być wykonane z pewnym wyprzedzeniem czasowym lub też stanowią zasadniczo czynności związane z codziennym prowadzeniem każdego gospodarstwa domowego, co nie może usprawiedliwiać odwołującej w powstrzymywaniu się (niepodejmowaniu czy rezygnacji) od wykonywania przez nią zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i wiązania braku aktywności zawodowej z koniecznością sprawowania opieki nad matką. Ponadto SKO podkreśliło, że z akt sprawy nie wynikało, aby odwołująca sprawowała stałą, czy długotrwałą opiekę nad matką. Jak sama oświadczyła, opieka nad matką skarżącej zajmowała od 3 do 4 godz. dziennie.
Organ odwoławczy (SKO) stwierdził, że art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (u.ś.r.) należy stosować wyłącznie do takich stanów faktycznych, w których zakres opieki nad osobą niepełnosprawną stoi na przeszkodzie podjęciu pracy zarobkowej i to w jakimkolwiek wymiarze.
WSA w Kielcach podkreślił, że zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r., świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
WSA powołał się na wyrok NSA z 29 maja 2020 r., I OSK 1854/19, zgodnie z którym „sprawowanie opieki zgodne z wymogami danego orzeczenia o niepełnosprawności, nawet jeżeli z uwagi na stan zdrowia (sprawności organizmu) i potrzeby osoby niepełnosprawnej wymaga wykonywania opieki lub pomocy w sposób stały, nie musi polegać na wykonywaniu czynności opiekuńczych lub pomocowych stale przez cały dzień”. Warunku stałej opieki nie można rozumieć jako wykonywania opieki nieustannie i przez 24 godziny na dobę, lecz ma to być opieka stała, w sensie trwałości, a długotrwała w sensie rozciągłości w czasie, opieka nad niepełnosprawną osobą, której zakres wyznaczony jest niepełnosprawnością osoby wymagającej opieki, a więc koniecznością wykonywania czynności warunkujących egzystowanie tej osoby w warunkach godności człowieka.
Zdaniem WSA w Kielcach nie zostało zakwestionowane, że skarżąca osobiście świadczyła pomoc i opiekę swojej 91-letniej matce w zakresie koniecznym ze względu na orzeczony, znaczny stopień jej niepełnosprawności.
Zdaniem WSA w Kielcach z tych względów zaskarżona decyzja o odmowie przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wydana została z naruszeniem prawa.
Podobne rozstrzygnięcie zapadło w sprawie rozpatrywanej przez WSA w Poznaniu. Skarga dotyczyła odmowy świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na żonę skarżącego. SKO podnosiło, jedną z przesłanek uprawniających do ww. świadczenia jest stała, osobista i długotrwała opieka ubiegającego się o przyznanie świadczenia nad osobą niepełnosprawną. Opieka taka musi stanowić przeszkodę do wykonywania pracy zawodowej. Tymczasem żona skarżącego zdaniem SKO była jedynie czasowo osłabiona w związku z przyjmowaną chemią, lecz zasadniczo potrafiła się samodzielnie ubrać, jeść, zażywać leki, poruszać się po mieszkaniu.
WSA w Poznaniu stwierdził, ze nie jest rolą SKO dokonywanie ustaleń i oceny czasochłonności opieki wymaganej przez podopiecznego, skoro uprawniony lekarz orzecznik stwierdził, że dana osoba wymaga stałej lub długotrwałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, to organy są związane przedłożonym orzeczeniem.
Wyrok WSA w Kielcach z 28.10.2022 r., II SA/Ke 425/22.
Wyrok WSA w Poznaniu z 23.6.2022 r., II SA/Po 91/22.