Już wkrótce część polskich przedsiębiorców i instytucji publicznych będzie musiała objąć ochroną sygnalistów, czyli osoby, które zgłaszają informacje na temat naruszeń, jakie pojawiają się w ich miejscu pracy. Nowe obowiązki wynikają z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Polska ma czas na wdrożenie nowych przepisów do 17 grudnia 2021 r.
Projekt ustawy implementującej Dyrektywę do krajowego porządku prawnego – ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa – opublikowano na stronie Rządowego Centrum Legislacji w październiku. Projekt zakłada, że ustawa wejdzie w życie już po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Przepisy nie przewidują żadnego okresu przejściowego dla podmiotów zatrudniających więcej niż 249 pracowników . Oznacza to, że wiele firm i instytucji publicznych powinno już podjąć działania w celu dostosowania się do przewidzianych w projekcie procedur. W projektowanej ustawie przewidziano bowiem sankcję karną za nieustanowienie wewnętrznej procedury w postaci kary grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
W projekcie ustawy wskazano, że sygnalistą może być m.in.:
- pracownik lub były pracownik,
- osoba ubiegająca się o zatrudnienie, która uzyskała informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorca,
- akcjonariusz lub wspólnik,
- członek organu osoby prawnej,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- stażysta,
- wolontariusz.
Projekt ustawy przewiduje trzy tryby możliwego zgłoszenia (ujawnienia) w charakterze reakcji na powziętą informację o naruszeniu, tj. skierowanie zgłoszenia do pracodawcy, do organu publicznego (ponadto także do wyznaczonego organu centralnego) oraz ujawnienie publiczne.
Przepisy projektowanej ustawy przewidują wspólny próg 50 pracowników zarówno dla sektora prywatnego i jak i publicznego odnośnie do obowiązku ustanowienia wewnętrznego kanału dokonywania zgłoszeń (tzw. regulaminu zgłoszeń wewnętrznych) przez pracodawcę. Jak wskazano w uzasadnieniu powyższe nie wyłączy możliwości przyjęcia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych przez pracodawców, na których ustawa nie nakłada takiego obowiązku, na zasadzie dobrowolności.
W przedmiocie ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych zastosowanie znajdzie procedura zbliżona do obowiązującej obecnie przy ustalaniu regulaminu pracy, co ma zapewnić spójność z przepisami Kodeksu pracy. Zatem taki regulamin zgłoszeń wewnętrznych musi zostać uzgodniony z zakładową organizacją związkową, a w sytuacji gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, po konsultacji z przedstawicielami pracowników.
W związku ze zgłoszeniem lub publicznym ujawnieniem informacji o naruszeniu prawa na zasadach określonych w ustawie, zgłaszającego obejmą środki ochrony przewidziane w ustawie. W myśl projektowanego art. 11 ustawy za działania odwetowe uznaje się w szczególności:
- odmowę nawiązania stosunku pracy,
- wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy,
- niezawarcie umowy o pracę na czas określony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, niezawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony lub niezawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony, po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w sytuacji gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa,
- obniżenie wynagrodzenia za pracę,
- wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu,
- przeniesienie pracownika na niższe stanowisko pracy,
- działanie zmierzające do utrudnienia znalezienia w przyszłości zatrudnienia w danym sektorze lub branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego,
- niekorzystną zmianę miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy,
- negatywną ocenę wyników pracy lub negatywną opinię o pracy,
- wstrzymanie udziału lub pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe
– chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.
Przepisy ustawy o środkach ochrony stosowane będą także odpowiednio do innych osób, tj. osoby fizycznej pomagającej w dokonaniu zgłoszenia, osoby fizycznej powiązanej ze zgłaszającym oraz osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej powiązanej ze zgłaszającym w kontekście związanym z pracą.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 i 2 Dyrektywy państwa członkowskie muszą wprowadzić przepisy wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania Dyrektywy do 17 grudnia 2021 r. Natomiast w przypadku podmiotów prawnych w sektorze prywatnym zatrudniających od 50 do 249 pracowników do 17 grudnia 2023 r.
Żródło: https://www.legislacja.gov.pl/